బయటి ప్రపంచపు సర్కస్ (‘రామ్ సింగ్ చార్లీ’ హిందీ రివ్యూ)

దర్శకత్వం : నితిన్ కక్కర్
తారాగణం : కుముద్ మిశ్రా, దివ్యా దత్తా, ఆకాష్ ఖురానా, సలీమా రజా, ఫరూఖ్ సేయర్ తదితరులు
రచన : నితిన్ కక్కర్, షరీబ్ హాష్మీ; సంగీతం : ట్రాయ్ ఆరిఫ్, అర్జిత్ దత్తా; ఛాయాగ్రహణం : శుభ్రాంశూ దాస్, మాధవ్ సలూంఖే
బ్యానర్ : లిటిల్ టూ మచ్ ప్రొడక్షన్స్
నిర్మాతలు : నితిన్ కక్కర్, షరీబ్ హాష్మీ, ఉమేష్ పవార్
నిడివి : 95 నిమిషాలు
విడుదల : సోనీ లైవ్

(సికిందర్)

కోవిడ్ -19 సృష్టించిన సంక్షోభంలో భారీగా ప్రజలు ఉపాధి కోల్పోయి దిక్కుతోచని స్థితిలో పడ్డ దృశ్యాలు అంతటా కన్పిస్తాయి. కోవిడ్ సృష్టించిన సంక్షోభంలో ఆర్ధిక డోలాయమాన స్థితిలో పడ్డ ప్రజలు, అందులోనూ మూడుకోట్ల మంది  మధ్యతరగతి వర్గం పేద తరగతికి జారిన దుస్థితిలో, ‘రామ్ సింగ్ చార్లీ’ ఒక వైపు ఆశ, మరో వైపు నిరాశ. ఆశావహ దృక్పథంతో నిరాశని చెరిపేసుకుంటే  అది త్యాగం. ఇలా త్యాగధను లన్పించుకోవడం మనసొప్పకపోతే, దొరికిన ఉపాధిని ఇంకొకడికి దానం చేయాల్సి వచ్చేన నిస్సహాయత. ఈ నిస్సహాయత కూడా ఎందుకు తెచ్చుకోవాలి? ఆశకి పోతేనే కదా నిరాశ. దీంతో జీవితమే ఒక నాటక రంగం, నీ వంతు పాత్ర నువ్వు పోషించి అక్కడ్నుంచి తప్పుకో, ఇంకేమీ ఆశించకు- అనే కఠిన వాస్తవానికి దర్పణం ఈ  ‘రామ్ సింగ్ చార్లీ’.

ఈ ప్రపంచమే ఒక నాటక రంగమన్న విలియం షేక్స్ పియర్ కొటేషనుతో ప్రారంభమయ్యే ‘రామ్ సింగ్ చార్లీ’ – బయటి ప్రపంచంలో ఇంకా పెద్ద సర్కస్ వుంటుందని తెలియని, సర్కస్ రింగే లోకంగా జీవించే సర్కస్ కళాకారుల ఉపాధి కేక. ఆధునిక వినోద మాధ్యమాల వెల్లువలో సర్కస్ కళారంగం ఉనికిని కోల్పోతున్న వేళ- సర్కస్ గుడారం కళ్ళ ముందే నేల వాలుతూంటే, బ్రతుకు పోరాటంలో తెలియని విద్య అయిన జీవితపు సర్కసుకి సిద్ధపడే జీవితాల కథ.

కథ

కోల్కతలోని జాంగో సర్కస్ కంపెనీలో  రాంసింగ్ (కుముద్ మిశ్రా), భార్య కజ్రీ (దివ్యా దత్తా) సర్కస్ కళాకారులుగా సుఖంగా జీవిస్తూంటారు. చార్లీ చాప్లిన్ వేషం వేయడంలో దిట్ట రామ్ సింగ్. తోటి సర్కస్ కళాకారులందరూ సర్కస్సే జీవితంగా కలిసి మెలిసి వుంటారు. కానీ ఒక రోజు సర్కస్ కంపెనీ ఓనర్ మాస్టర్జీ (సలీమా రజా) పిడుగులాంటి వార్తతో హడలెత్తిస్తుంది. ఈ రోజుల్లో సర్కస్ నడపడం ఎంతమాత్రం లాభసాటిగా లేదనీ, భారీ నష్టాలు చవిచూస్తున్నామనీ, అందుకని కంపెనీని మూసేస్తున్నామనీ, అయితే మూడు నెలల జీతాలు చెల్లించి సాగనంపుతామనీ ప్రకటిస్తుంది.

హతాశులైన కళాకారులు మూగ జీవులై జీతాలు తీసుకుని వెళ్లిపోతారు. రామ్ సింగ్ గర్భవతిగా వున్న భార్యని కొడుకుతో వూరు పంపేస్తాడు. ఏదో చేసి డబ్బు సంపాదించి పంపిస్తానని మాటిస్తాడు. కానీ అది జరగదు. ఒక ఈవెంట్ కంపెనీలో పదిహేను వేల జీతానికి జోకర్ వేషాలేయడానికి కుదిరినా, ఒక పొరపాటు చేసి డిస్మిస్ అవుతాడు. అక్కడ షాజహాన్ (ఫరూఖ్ సేయర్) అనేవాడు పరిచయమవుతాడు. అతను రిక్షా లాగే పనిలో పెట్టిస్తాడు. రామ్ సింగ్ ఇక రిక్షా కార్మికుడిగా మారిపోతాడు. అనుకోకుండా అతడి రిక్షానే ఎక్కిన మాస్టర్జీ చలించి పోతుంది. ఎప్పుడైనా సర్కస్ ప్రారంభించాలనుకుంటే వచ్చి సామగ్రి తీసికెళ్ళ మంటుంది.

 ఇలాటి పరిస్థితిలో బిడ్డనికని వచ్చి, రామ్ సింగ్ ని చూసి దిగ్భ్రాంతి చెందుతుంది భార్య కజ్రీ. రామ్ సింగే కాదు, సర్కస్ లో వయొలిన్ వాయించిన మాస్టర్, రోడ్ల మీద వయొలిన్ వాయించుకుంటూ బ్రతుకుతూంటాడు. ఇద్దరు లిల్లీపుట్ కళాకారులు బార్ ముందు వాచ్ మెన్లుగా కుదిరి వెక్కిరింతలకి గురవుతూంటారు. ఇలా చెట్ట కొకరు పుట్ట కొకరుగా చెదిరిపోతారు.

అలాగే కష్టపడి సంపాదిస్తూ కొడుకుని స్కూల్లో చేర్పించిన రామ్ సింగ్, ఫాదర్స్ డేనాడు కొడుకుతో ప్రదర్శన ఇవ్వడంతో అతడికి ఆఫర్స్ రావడం మొదలవుతాయి. క్రమంగా సర్కస్ ప్రారంభించాలన్న ఆలోచన చేస్తాడు. కానీ సర్కస్ సామగ్రి తీసి కెళ్ళ మన్న మాస్టర్జీ చనిపోయింది. ఆమె కొడుకు డబ్బు డిమాండ్ చేస్తాడు. షాజహాన్ పొలం అమ్మి డబ్బు తెచ్చి రామ్ సింగ్ కిస్తాడు. ఇక్కడ్నించీ రామ్ సింగ్ అసలు కష్టాలు మొదలవుతాయి. మనుషులు, వాళ్ళ నైజాలు, స్వార్ధాలు, అవకాశవాదం మొదటిసారి చవిచూస్తూ సర్కస్ విన్యాసాలు చేస్తున్నట్టే అయి పోతుంది జీవితం.

సర్కస్ ప్రారంభించాలన్న రామ్ సింగ్ కల నెరవేరిందా లేదా? ఆ నిర్ణయం సరైనదేనా? ఒకసారి చేస్తున్న వృత్తి వ్యాపారాలు కోల్పోయాక తిరిగి ఆ వృత్తి వ్యాపారాల కోసమే తాపత్రయపడ్డం సరైనదేనా? వృత్తి వ్యాపారాల గురించి తెలుసుకోవాల్సిన నీతేమిటి? ఇది తెలుసుకునేలా చేసేదే మిగతా కథ.

నటనలు –సాంకేతికాలు

కుముద్ మిశ్రా టాలెంట్ కిది నిలువెత్తు నిదర్శనం. అతడి క్లోజప్స్ అతడి హావభావాల, భావోద్రేకాల ముఖ పుస్తకం. సర్కస్ కళాకారుడైతే సర్కస్ కళాకారుడు, రిక్షా కార్మికుడైతే రిక్షా కార్మికుడు – ఏదైతే ఆ జీవితాన్ని సూక్ష్మ స్థాయిలో ప్రదర్శించి చూపిస్తాడు. తాగుబోతా, భార్యని తూలనాడేడా, తనలోని కళాకారుణ్ణి నిరసించాడా, రిక్షా కార్మికుణ్ణి భరించాడా, పరుగులెత్తే మహా నగరంలో పాసింజర్స్ ని ఎక్కించుకుని పశువులా లాగుతూ పరుగెత్తాడా, మాస్టర్జీ కొడుకుని ఆనాటి షర్టు ఇమ్మని కోరాడా, కూతురు పుడితే  లక్ష్మి పుట్టిందని వివశుడయ్యాడా, తిరిగి సొంతమవుతున్న వృత్తిని ఇంకొకరికి త్యాగం చేశాడా, ఏడుస్తూ నవ్వించాడా – ఇలా ఒకటి కాదు, ఏ సీను చూసినా మర్చిపోలేని సన్నివేశాల్ని సృష్టించాడు. స్థాయి ఏదైనా ప్రతీ మనిషిదీ అస్తిత్వ పోరాటమే. సామాన్యుడి అస్తిత్వ పోరాటాన్ని కుముద్ కంటే దృశ్యమానం చేసే కళాకారులుండరేమో.

కజ్రీ పాత్రలో దివ్యాదత్తా మౌనంతోనే కోటి అర్ధాలు నటిస్తుంది. భర్త రామ్ సింగ్ లో చార్లీని చూసిన కళ్ళతో రిక్షావాణ్ణి చూసేసరికి, నిశ్చేష్టురాలై చూసే చూపు గుండెల్ని పిండేసే బాధ. చాలా సేపు ఆమె చూపులోంచి బయటపడలేక చస్తాం. జీవితపు సర్కస్ నెగ్గాలంటే తెలిసిన సర్కస్ నే ఎరగా వేయాలన్న మౌన నిర్ణయం చేతల్లోనే ప్రదర్శిస్తుంది. కొడుకు పెట్టె దించి ఫాదర్స్ డే ప్రోగ్రాంకి కాస్ట్యూమ్స్ తీస్తూంటే విసిరి కొడతాడు. కొడుక్కీ మళ్ళీ ఆ జీవితం వద్దంటాడు. ఆ జీవితమే కావాలని తండ్రీ కొడుకుల్ని స్టేజి ఎక్కిస్తుంది. అక్కడ్నించీ  జీవితం మారిపోతుంది. అయితే ఆడది తన సహజాతంతో ప్రకృతికి లోబడి ఒకటాలోచిస్తే,  దాంతో మగాడు ఓవరాక్షన్ చేసి చెడ గొట్టుకుంటాడన్నట్టు – ఈ పరిస్థితిని కూడా అనుభవించే మౌన పాత్రలో దివ్యాదత్తా దొక బలమైన ముద్రవేసే శైలి.

 ఇతర పాత్రల్లో రెండు మూడు సన్నివేశాలే అయినా, మాస్టర్జీ గా వృద్ధ పాత్రలో సలీమా రజా గుర్తుండి పోతుంది. ఈ సర్కస్ నేం చూశావ్, బయటి ప్రపంచంలో ఇంకా పెద్ద సర్కస్ వుందని గుర్తు చేసే క్లుప్త పాత్ర. అలాగే రామ్ సింగ్ మిత్రుడు షాజహాన్ గా ఫరూఖ్ సేయర్ సర్కస్ కోసం పొలం అమ్మి డబ్బు తెచ్చిస్తే, రామ్ సింగ్ ఇంకో అత్యవసరానికి వాడెయ్యడంతో, లోలోపల అతడిలో రూపుదిద్దుకునే ఇంకో మనిషి, స్వార్ధం వైపు నడిపిస్తాడు. ఈ పాత్రలోని షేడ్స్ ని అతను సులువుగా పోషించాడు.

 ఈ పాత్రలే కాదు మిగిలిన సహాయ పాత్రలూ, వాటిని నటించిన నటులూ ఒకే విజన్ ని పరివ్యాప్తం చేస్తారు : ఈ కథ స్పిరిట్ ని. సాంకేతికంగా చూస్తే వెనుక బడలేదు. సాంకేతికం గొప్ప, కంటెంట్ దిబ్బ అన్పించుకునే సినిమాలే వ్యర్ధంగా తీస్తున్న కాలంలో రెండిటా ముందుండే ప్రొడక్షన్ గా ఈ సెమీ- రియాలిస్టిక్ కన్పిస్తుంది.   సంగీతం, ఛాయాగ్రహణం, కూర్పు ఒకే విజన్లో బలంగా వుంటాయి.

కథా కథనాలు

యూట్యూబ్ లో ఒక స్పిరిచ్యువల్ గురు ప్రేక్షకుడడిగిన ప్రశ్నకి సమాధాన మిస్తున్నాడు. ‘నా పనీ పాటలు పోయాయ్, నేనిప్పుడేం చెయ్యాలి?’ అని ప్రేక్షకుడి ప్రశ్న. ‘నీకలవాటైన పనీ పాటలు తప్ప నువ్వింకేమీ చెయ్యలేవు, ఇది గుర్తు పెట్టుకో. ఆ పనీ పాటలకి తలుపులు పడిపోయాయ్. ఆ తలుపుల్నే చూస్తూ కూర్చోకు. వెళ్లిపో, వెళ్ళిపోయి కొత్త తలుపులు తెరువ్. ఆ కొత్త తలుపుల్లోంచి ఇంకో చోట అవే పనీ పాటల కోసం మాత్రం  వెతక్కు. నీకు తెలిసిన ఆ పనీ పాటల్లోంచే  కొత్తగా నువ్వేం సృషించగలవో ఆలోంచించు. అదే నువ్వు చెయ్యాల్సిన పని’ అని స్పష్టం చేశాడు నార్త్ ఇండియాలో స్పిరిచ్యువల్ గురు.

 కజ్రీ పాత్ర కూడా ఈ పనే చేస్తుంది. ఈ సూత్రం కజ్రీ కెలా తెలిసింది? ప్రకృతి నియమాలకి దగ్గరగా వుండే ఆమె స్త్రీ సహజాతమది. మగాడికి ప్రకృతీ లేదు, పర్యావరణం లేదు. అయితే ఆవారా, కాకపోతే బంజారా. దీంతో మూసుకు పోయిన సర్కస్ పనిలోంచే ఆమె చాప్లిన్ కామెడీ షోలు సృష్టించగల్గింది. అప్పటి వరకూ రామ్ సింగ్ ఏం చేస్తున్నాడు? ఈసురో మని రిక్షా లాగుతూ మూతపడ్డ సర్కస్ నే మర్చిపోలేక పోతున్నాడు. అదే మేకప్ వేసుకుని మధన పడిపోతున్నాడు. తప్ప తాగి పడిపోయి ఇంకా సర్కస్ నే కలవరిస్తున్నాడు.

భార్య కజ్రీ అతడ్ని స్టేజి ఎక్కించాక ఆఫర్లు వస్తూంటే అతనేం చేసి వుండాల్సింది? ఆ ఆఫర్స్ పెరిగేలా చూసుకుంటూ, ఇంకో  నల్గురికి నేర్పి ఈవెంట్ కంపెనీ ప్రారంభించుకోవచ్చు. కానీ ఏం చేశాడు? ఇది కాదని అత్యాశకి పోయి మళ్ళీ మూత బడ్డ సర్కస్ అనే పాత తలుపుల్నే తెరవాలనుకున్నాడు. పతనానికి మెట్లేసుకుని మళ్ళీ మొదటి కొచ్చాడు. చనిపోయాడు. ఇక కొడుకు పెద్దవాడై కామెడీ షోలతో తండ్రి పేరు నిలబెట్టే ప్రయత్నం చేస్తూంటాడు.

సర్కస్ జీవితం మీద తీసిన ‘మేరానామ్ జోకర్’ (1970) లో జోకర్ గా రాజ్ కపూర్ ‘జీనా యహా మర్నా యహా’ అంటూ హిట్ సాంగ్ పాడతాడు. ఇక్కడే జీవనం, ఇక్కడే మరణమనే అర్ధంలో. ఆ శకం ముగిసింది. సర్కస్ చచ్చిపోయి, ఇక్కడే జీవనం, ఇక్కడే మరణమనే సీను బయటి ప్రపంచానికి మారింది.

ఇదే సినిమాలో రాజ్ కపూర్ ఇంకో హిట్ సాంగ్ లో బయటి ప్రపంచాన్ని చూపిస్తాడు – ‘యే భాయ్ జర దేఖ్ కే చలో’ పాటలో –  ఈ ప్రపంచమొక సర్కస్. ఈ సర్కస్ లో పెద్దోడు చిన్నోడు, ఉన్నోడు లేనోడు, బక్కోడు బలిసినోడు, పైనుంచి కిందికీ, కింది నుంచి పైకి పడుతూ లేస్తూ వెళ్లిపోవాల్సిన వాళ్ళే. ఈ సర్కస్ కేవలం మూడు గంటలు… మొదటి గంట బాల్యం, రెండో గంట యవ్వనం, మూడో గంట వృద్ధాప్యం. ఆ తర్వాత…  అమ్మ లేదు అయ్యలేడు, కొడుకు లేడు కూతురు లేదు, పిల్లాలేదు పీచూ లేదు, నువ్వూ లేవు నేనూ లేను, అదీ లేదు ఇదీ లేదు, ఏదీ లేదు ఏదీ వుండదు … ఖాళీ ఖాళీ కుర్చీలే, ఖాళీ ఖాళీ గుడారాలే, ఖాళీ ఖాళీ తివాచీలే, పక్షు లెగిరిపోయిన గూళ్ళే!

ఇది ప్రకృతి ఆడించే సర్కస్. ఈ ఆటలో – కాల చక్రంతో పాటు ముందుకే వెళ్లాలి తప్ప, కాల చక్రాన్ని వెనక్కి తిప్పాలనుకుంటే, రామ్ సింగ్ లాగే దాని పళ్ళ కింద ముక్కలవుతారు. పనీ పాటల రహస్యాన్ని ఇంత బాగా చెప్తున్న ఈ సినిమా అర్దం గావాలంటే, బయటి ప్రపంచమే తెలియకుండా సర్కస్ గుడారాల్లో వుండి పోకూడదన్న మాట.