కోవిడ్ కల్లోలం మధ్య ప్రశాంతంగా ఉండటమెట్ల?… హ్యాపీ హర్లోన్లంటే ఏమిటి?

(డాక్టర్ అర్జా శ్రీకాంత్, స్టేట్ నోడల్ ఆఫీసర్, కోవిడ్-19)

(మన శరీరంలోని అన్ని జీవ రసాయన చర్యలు కమ్రంగా జరగాలంటే హర్మోన్లు చాలా అవసరం. హార్మోన్లు కూడా ఒక విధమయిన రసాయనాలే. శరీరంలో అక్కడ ఉన్నగ్రంధులు వీటిని స్రవిస్తాయి. కాకవపోతే, ఇతర గ్రంధుల్లాగా కాకుండా ఈ గ్రంధులనుంచి వచ్చ రసాలు నేరుగా రక్తంలో కలుస్తాయి. అయితే, మన శరీరంలో వూరే కొన్ని రకాల హార్మోన్లు మనం సంతోషంగా, ఉల్లాసంగా, పాజిటివ్ గా ఉండే దోహదపడతాయి. కొన్ని రకాల హార్మోన్లు (testosterone) ఉద్రేకాన్ని పెంచితే, కొన్ని రకాల హార్మన్లు శాంతపరుస్తాయి. సృష్టిలో మగ జీవులు మనుషులు కావచ్చు, జంతువులు కావచ్చ అగ్రెసివ్ గా ఉంటాయి. మనుషుల్లో మన రుషులు చాలా శాంత స్వభావులు. ఎపుడూ చిరునవ్వుతో కనిపిస్తారు. వీటన్నింటిని వెనక హార్మోన్లున్నాయి. అంటే మన సుఖదుంఖాలు కూడా చివరకు మనమెదడులో జరిగే రసాయన చర్యలు ఫలితాలే.  ప్రకృతి మనకు ప్రసాదించిన ఈ హార్మోన్ల నాలుగింటిని సంతోష హర్మోన్లు (happy harmones) అంటారు. సరే, హార్మోన్లు, వాటిని స్రవించే గ్రంధుల అధ్యయాన్ని ఎండో క్రైనాలజీ (endocrinology) అంటారని మీదకు తెలుసు. ఇపుడు అసలు విషయానికి వస్తే… కరోనా ఒక విధంగా మానసిక సంక్షోభాన్ని సృష్టించింది. ఈ నేపథ్యంలో హ్యాపీ హార్మోన్ల గురించి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ కోవిడ్ -19 నోడల్ ఆఫీసర్ డాక్టర్ ఆర్జా శ్రీకాంత్ చెబుతున్న మాటలివి)

ప్రపంచం మొత్తం కోవిడ్-19 కారణంగా ఎన్నడూ ఎదుర్కొనని గడ్డు పరిస్థితులు ప్రస్తుతం ఎదుర్కొంటున్నది. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా కోవిడ్-19 విపత్తు గురించి, మరణాలు గురించి టి‌విలలో మరియు వివిధ సమాచార మాధ్యమాలలో వచ్చే సమాచారాన్ని చూసి భయాందోళనకు గురవడమే కాకుండా వైరస్ వ్యాప్తిని అరికట్టడానికి ప్రభుత్వం తీసుకున్న చర్యల వలన ప్రజలు బయటకు రాలేని పరిస్థితులు ఏర్పడి ఎక్కువ సమయం ఇంట్లోనే ఉండిపోవడం వల్ల మానసిక ఒత్తిడి మరియు కుంగుబాటుకు గురవుతారు.

ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో కొంతమంది ప్రజల్లో గమనించే లక్షణాలు:

ఆందోళనగా కనిపించడం, ఒళ్ళంతా చెమట పట్టడం, శ్వాస పీల్చుకోవడంలో ఇబ్బంది, నోరు పొడిబారినట్లు అవడం, గుండెదడ వంటి లక్షణాలతో పాటు మానసిక ఒత్తిడి, అధికంగా ఆందోళన చెందడం, ఏ పనిమీద సరిగా దృష్టి పెట్టలేకపోవడం, ఆసక్తి చూపకపోవడం వంటి లక్షణాలు గమనించవచ్చు.

పరిష్కార మార్గాలు:

– మానసిక ఒత్తిడికి గురైనపుడు మనకు లభించిన సమయాన్ని సరైన కార్యక్రమాలు ఎంచుకోవడంతో పాటు సానుకూల దృక్పథం గల ఆలోచనలు చేస్త్తూ సరైన రీతిలో సద్వినియోగం చేసుకోవడం ద్వారా అనగా టి‌విలలో మానసిక ఉల్లాసం కలిగించేటువంటి కార్యక్రమాలు చూడడం
– ఆహ్లాదానిచ్చే సినిమాలు చూడడం, ఇంట్లోనే ఉంటూ బంధువులు మరియు స్నేహితులతో మాట్లాడడం, పజిల్స్ సాధించడం, స్టోరీబుక్స్ చదవుతూ ఉండాలి. అంతేకాకుండా ఒత్తిడిని అధిగమించడానికి, శరీర దారుఢ్యాన్ని పెంచుకోవడానికి వ్యాయామం, యోగా చేయడమే కాకుండా మంచి నిద్రతో సరైన విశ్రాంతి తీసుకోవాలి

Like this story? Share it with a friend!

మనిషి ఉల్లాసంగా ఉండడానికి ఈ క్రింది హార్మోన్లు ఎంతగానో ఉపయోగడతాయి. ఈహార్మోన్లు మనందరి శరీరంలో ఉంటాయి. వాటిని ఉత్తేజపరచడం ద్వారా మానసికంగా, శారీరకంగా ఉల్లాసవంతంగా ఉండవచ్చు. మనలో ఆనందాన్ని నిర్ణయించే హార్మోనులు నాలుగు:

1. ఎండార్ఫిన్స్ (Endorphins)
2. డోపామైన్ (Dopamine)
3. సెరిటోనిన్ (Serotonin)
4. ఆక్సిటోసిన్ (Oxytocin)

ఈ నాలుగు హార్మోనుల గురించి మనం తెలుసుకుంటే మన జీవితాన్ని ఆనందదాయకంగా మార్చుకోగలం.

1. ఎండార్ఫిన్స్ (Endorphins):

– మనం ఏదైనా వ్యాయామం చేసినపుడు ఎండార్ఫిన్ హార్మోన్ విడుదల అవుతుంది.   ఈ ఎండార్ఫిన్స్ మన శరీరంలో వ్యాయామం వలన కలిగే నొప్పులను భరించే శక్తిని ఇస్తాయి.
– నవ్వడం వలన కూడా ఈ ఎండార్ఫిన్ ఎక్కువగా విడదల అవుతాయి.
– ప్రతిరోజూ 30 నిముషాల వ్యాయామం చేస్తూ, చక్కటి హాస్య భరిత జోకులు చదువుతూ ఉండండి, రివార్డు విన్నింగ్ యాక్టివిటీస్ ల్ మనం పాల్గొనేందుకు దోహడపడుతుంది.

2. డోపామైన్ (Dopamine):

– ఇది ‘feel-good’ న్యూరో ట్రాన్స్ మిటర్. నిత్య జీవితంలో ఎన్నో రకాల పనులు చేస్తూ ఉంటాము. ఇవి వివిధ స్థాయిలలో మనలో డోపామైన్ హార్మోను ను విడుదల చేస్తాయి. దీని స్థాయిని పెంచుకోవడం వలన మనం ఆనందంగా ఉంటాము.
– ఇంట్లో చేసిన వంటను మెచ్చుకోవడం వలన వంట చేసిన వారిలో డోపామైన్ స్థాయిని మీరు పెంచగలరు
ఆఫీస్ లో బాస్ మీ పనిని మెచ్చుకుంటే మీలో డోపామైన్ స్థాయి పెరుగుతుంది.
– అలాగే కొత్త బైక్/కార్ కొన్నప్పుడు, కొత్త చీర కొనుక్కున్నప్పుడు, కొత్త నగ చేయించినప్పుడు, షాపింగ్ కి వెళ్ళినపుడు మీరు సంతోషంగా ఉండడానికి కారణం ఈ డోపామైన్ విడుదల కావడమే.

3. సెరిటోనిన్ (Serotonin):

– ఇతరులకు సాయం చేసినపుడు, వారికి మేలు చేసినపుడు ఈ సెరిటోనిన్ హార్మోన్ విడుదల అవుతుంది. ఇది న్యూరో ట్రాన్స్ మిటర్. మీ మూడ్స్ ని కంట్రోల్ చేస్తుంటుంది.
– మన స్నేహితులకు ఏదైనా మంచి పని చేసినపుడు మనలో సెరిటోనిన్ హార్మోన్ ఎక్కువగా విడుదల అవుతుంది.
– ఇందుకు మనం ఏమేమి పనులు చెయ్యవచ్చు?
– స్నేహితుల ఇళ్ళకు వెడుతూ ఉండడం, మొక్కలు నాటడం, రోడ్ల గుంతలు పూడ్చడం, రక్త దానం, అనాధ సేవ, యువతకు స్ఫూర్తి కలిగించే కార్యక్రమాలు చేయడం.
– మంచి విషయాలు సోషల్ మీడియాలో, బ్లాగ్స్ లో పోస్ట్ చెయ్యడం  ఇలా మన సమయాన్ని, మన జ్ఞానాన్ని పంచుతున్నాం కాబట్టి మనలో సెరిటోనిన్ విడుదల అవుతుంది

4. ఆక్సిటోసిన్ (Oxytocin):
– దీనికి love harmone అనిపేరుంది. అంటే ప్రణయంలో ఈ హర్మోన్ పాత్ర చాలా ఉంటుంది. ఈవిషయాన్ని 2012 లో జరిగిన ఒక పరిశోధన విశదీకరించింది. మనుషుల మధ్య ఎన్ని రకాల సంబంధాలను ఇది మెరుగుపరుస్తుందో 2013 లో జరిగిన మరొక అధ్యయనం వెల్లడించింది.  మరపురాని సంఘటనలను గుర్తుచేసుకున్నపుడు, అలాగే మీ పిల్లలను ఆప్యాయంగా దగ్గరకు తీసుకున్నప్పుడు ఆక్సిటోసిన్ హార్మోన్ విడుదల అవుతుంది.

మానసిక కుంగుబాటుకు గురయినపుడు:

– మనిషి మానసికంగా కుంగుబాటుకు గురైనపుడు దాన్ని అధిగమించడంతోపాటు బలంగా ఉండేందుకు ప్రయత్నించాలి.
– వ్యాయామాలు చేయడం, ఇంట్లో వారికి పనుల్లో సాయం చేయడం, కుటుంబ సభ్యులతో సరదాగా మాట్లాడడం, కుటుంబసభ్యులతో కలసి ఉండడం చేస్తూ ఉండాలి.
– మరీ ఎక్కువ ఒత్తిడికి గురైనపుడు గదిలో ఒంటరిగా ఉండకూడదు. అలాగే ఇలాంటి సందర్బాలు ఎదురైనపుడు సొంత వైద్యం చేసుకుని ఇబ్బంది పడకుండా అందుబాటులో ఉన్న సరైన వైద్యున్ని సంప్రదించి తగిన సహాయం పొందాలి.

వైరస్ పై పోరాటంలో ప్రభుత్వం తీసుకునే కొన్ని కఠిన చర్యల వల్ల ప్రజలు ఇబ్బందులకు గురయ్యే అవకాశం తప్పకుండా ఉంటుంది. ఈ నేపథ్యంలో ప్రభుత్వ నిబంధనలు పాటిస్తూనే పైన చెప్పిన సూచనలు పాటిస్తూ ప్రజలు మానసిక ఒత్తిడికి, కుంగుబాటుకు గురవకుండా ఉండవచ్చు.

జాగ్రత్తగా ఉంటే ఇంట్లో కుటుంబ సభ్యులతో!!

అజాగ్రత్తగా ఉంటే ఐసీయూలో ఐసొలేషన్ లో!!!